Sanktuarium Matki Boskiej Czuwającej w Wyszynie

Kościół w Wyszynie został ufundowany w 1782 roku przez Rafała i Ludwikę Gurowskich h. Wczele. Wśród licznego zespołu XVIII wiecznych drewnianych kościołów z terenu Wielkopolski świątynia wyszyńska wyróżnia się przede wszystkim układem centralnym - formą nawiązującą w swych pierwowzorach do jerozolimskiej świątyni Grobu Świętego (Anastasis). W polskim budownictwie doby późnego baroku podobne rozwiązania należą do wyjątkowej rzadkości, mimo że uznawano je za idealne przez teoretyków architektury tych czasów. Najbardziej podobna jest ośmioboczna kaplica św. Małgorzaty z 1690 roku spod Krakowa, znanych jest także kilka mniejszych przykościelnych kaplic ale posiadają one znacznie mniejszą skalę.


Zbudowano go na planie centralnym w formie regularnego szesnastoboku, zbliżonego w przestrzennym odbiorze do koła o średnicy ok. 16,5 - 17,3 m. Posadowiono go pierwotnie na rolce "na pół łokcia wysokiej" z cegły pełnej palonej obecnie przerobionej na fundament ceglano-kamienny, otynkowany. Jest on budowlą drewnianą o konstrukcji zrębowej, oszalowaną deskami. Narożniki opięto lisicami, w kształcie lizen stylizowanych na pilastry o profilowanych bazach i kapitelach. Lisice dodano 28.X.1811 roku. W ścianach rozmieszczono symetrycznie - co drugą ścianę - 8 okien w profilowanych obramieniach. Są one prostokątne, zamknięte górą odcinkiem łuku.

Ściany są o kilkanaście centymetrów szersze na górze niż na dole. Przyczyną tego jest zastosowanie znanego jeszcze w starożytności sposobu konstrukcji. Już wówczas odkryto że, budowla, która posiada idealnie pionowe ściany ze względów optycznych sprawia wrażenie węższej w części górnej. Aby uniknąć tego efektu konstruowano ściany szersze u góry. Znajomość tego sposobu dobrze świadczy o fachowości nieznanych budowniczych kościoła.

Pierwotnie budynek posiadał 2 wejścia, obecnie jest ich 3. Od południowego wschodu znajdują się jeszcze 4 drzwi, ale jak się okazało podczas prac remontowych w roku 2001 są jedynie namalowane na ścianie dla zachowania symetrii.

Dach na kościele kopulasty, uskokowy, w połowie wysokości przełamany gzymsem, przypominający kształt dzwonu pokryty gontem. W dolnej części dachu znajdują się 4 okienka wystające ponad połacie dachowe. Całość zwieńczona jest ośmioboczną latarnią z przeźroczem i metaloplastyczną inspkrypcją słowa MARYJA. Wysokość budowli przekracza 20 m z czego dach liczy ok.13,5m.

Na początku XX wieku dobudowano do niego 3 sześcioboczne aneksy o przekątnych 6,7-7,3 m . Od strony północno - wschodniej zakrystię (1903 r.), od północno - zachodniej kaplicę ś w. Józefa (1909 r.) zaś od południowego zachodu kruchtę (1904 r.). Aneksy przykryte są dachami kopulastymi nawiązującymi w kształcie do dachu kościoła.